Uyku eğitimi kavramı ilk defa 1970’li yılların başında literatürde
araştırma konusu olmuştur. Bebeklerin kaliteli bir uyku alması için insan
doğasındaki genel alışma kapasitesinin kullanılarak bebeklere uyku becerisi
kazandırma yönetimine uyku eğitimi denilmektedir.
Uyku özellikle bebeklerin ve küçük çocukların gelişiminde
fizyolojik, zihinsel ve psikolojik açıdan önemli konulardan biridir. Öte
taraftan uykunun ebeveynlerin de yaşam kalitesine olan etkisi düşünülünce de
sadece bireysel ve ailesel boyutta değil sosyal açından hatta ekonomik açından
da etkilerinin olduğunu söylemek mümkündür. Çocuğundaki uyku sorunları
nedeniyle iş ya da yaşam tercihlerini değiştirmek durumunda kalan anne ve
babalar bir hayli fazladır. Bu konunun bu kadar önemli oluşu uyku eğitimlerinin
uygulanmasını da gerekli hale getirmiştir.
Uyku eğitiminin amacı bebeğin
kontrollü bir biçimde stres yaşamasına izin vermektir. Eğitimin bu kısmı
ebeveynler açısından biraz zor olmaktadır. Ancak eğitimciler uygulama esnasında
ebeveynlerin ve bebeğin hassasiyetlerini dikkate almaktadır.
Uyku
Eğitiminde Ferber Yöntemi
Uyku eğitiminde Ferber Yöntemi bebeğin
kendiliğinden uykuya geçmesini sağlamaya yöneliktir. Yani bu yöntemde bebeğe
yalnız uyuyabilme becerisi kazandırılmaktadır. Bu eğitim yalnızca 7 aydan büyük
bebekler için uygun görülmektedir. Uygulamanın kesinlikle belirli bir düzen ve
sistem ışığında yürütülmesi gerekmektedir. Ayrıca bu eğitimin başarısı,
ebeveynlerin desteği ile ilgilidir.
Bu eğitime başlamadan önce bazı uyku ritüelleri oluşturulmalıdır. Uyku ritüelleri ılık bir duş, rahatlatıcı
bir masaj ya da hafif bir ninni olabilir. Bu ritüellerden bir kısmını ya da
tamamını uyguladıktan sonra bebeği yatağına koyup odadan çıkılmalıdır. Bebek
uykuya dalma sürecinde anne ya da baba odaya birkaç defa girmeli ve bebeğe
güvende olduğu hissettirilmelidir. Bu aşamada bebek asla kucağa alınmamalı,
konuşulmamalı ya da bebekle herhangi bir iletişime girilmeme girilmemelidir.
Odaya girip bebeği kontrol etme aralıkları zamanla daha seyrek olmalıdır. Yaklaşık
2 haftalık bir süreç içerisinde bebeğin kendiliğinden uykuya daldığı
gözlemlenecektir. Bu yöntemde bebeğin sevdiği bir oyuncağı ya da yastığı ile
uykuya geçmesi de sağlanabilir.
Uyku
Eğitiminde Co-Sleep Yöntemi
Uyku eğitiminde Co-Sleep Yöntemi de
tıpkı Ferber Yöntemi gibi bebeğin kendi kendine uykuya geçmesini amaçlayan bir
uyku eğitimidir. Bu yöntemde bebeğe bir güven ortamı sağlayarak güvenle uyumayı
öğrenmesi amaçlanır. Bebek kaç yaşında olursa olsun bu yöntem etkili
olabilecektir. Her yaştaki çocuk için bu uyku yöntemi denenebilir. Bu yöntem
birçok açıdan Ferber Yöntemi ile benzerdir. Tıpkı Ferber Yöntemi gibi çocuğa
uyku ritüelleri yapılabilir. Bu ritüeller bebeğe aynı zamanda uyku saatinin
geldiğine dair alt mesajlar verecektir. Ritüellerden biri ya da birkaçı
sağlıklı bir şekilde uygulandıktan sonra bebeği yatağına koymalı ve direkt siz
de yanına oturmalısınız.
Bebek yatağa konulduktan sonra fazla temas edilmemeye özen
gösterilmelidir. Bu esnada bebeğe sessizce telkinler verilebilir ve uykuya
geçene kadar beklenilmelidir. Bebeğin uykuya geçtiği anlaşıldığında odadan
sessizce uzaklaşılmalıdır. Bu süreç en az 4-5 kez tekrar edilmelidir. Beşinci
geceden sonra bebeğin bulunduğu odanın yakın bir noktasında beklemeli ve
kapıdan bebeğe “iyi geceler” dedikten sonra uzaklaşılmalıdır. Bu aşama da
yaklaşık 2 hafta boyunca düzenli uygulanmalıdır. Bundan sonrası bebek ya da
çocuk için kolay olacak ve kendiliğinden uykuya geçmesi daha hızlı olacaktır.
En etkili uyku eğitimi hangisidir sorusu
için net bir cevap vermek doğru olmayacaktır. Çünkü her çocuk aynı değildir.
Burada ebeveynlerin rolü oldukça önemlidir. Ebeveyn, çocuğu için en uygun olan
yöntemi bulmalıdır. Bu yöntemlerden ikisi de denenip hangisinin en iyi sonucu
verdiği öğrenilebilir.