Eleştiri oldukça zor ve hassas bir konudur. Bir kimseyi
eleştirirken kırmamak, incitmemek, dozu iyi ayarlamak ve önemlisi eleştirinin
yapıcı olmasını sağlamak o kadar kolay değildir. Eleştirinin amacı nedir daha doğrusu ne olmalıdır? Eleştirinin amacı
laf olsun torba dolsun olmamalıdır. Eleştirinin amacı bilgi ve deneyimlerin
paylaşımını sağlamak ve elbette fayda sağlamak olmalıdır. İşte bu yapıcı
eleştiri anlamına da gelmektedir. Yapıcı olmayan eleştiriler her iki taraf için
de olumsuz anlamlar içerecektir. Eleştiri, eleştiride bulunulan kişiyi daha iyi
bir noktaya taşıyacak nitelikte olmalı, fikir ve bilgi aktarımını daha açık ve
güzel bir üslupla dile getirir şekilde olmalıdır. Peki eleştiri nasıl yapılmalıdır?
1.
Makul Olmalıdır
Bir eleştirinin yapıcı, olumlu olabilmesi için öncelikle
eleştirinin makul yani geçerli olması gerekmektedir. Birçok insan aklına ilk
gelen düşünceyi söylemekte ve bunu da eleştiri gözünde görmektedir. Ancak akla
ilk gelen şey direkt olarak söylenmemeli, eleştiri olarak sunulan düşünce
mutlaka geçerli sebeplere dayanmalıdır.
2.
Mantık Çerçevesinde Olmalıdır
Eleştiri, olumsuz bir düşünceye vurgu yapıyorsa mantık hatalarına
düşmek daha kolay olmaktadır. Çünkü eleştiriyi yapan kişi duygusal davranmaya
daha eğilimli olmaktadır. Özellikle de yapılacak eleştiri iyi düşünülmemiş ve
bir anda yapılmaya karar verilmişse hatalı ve mantıksız bir eleştiri olma
ihtimali daha yüksek olmaktadır. Bu nedenle yapılacak eleştirinin argümanlara
dayalı olması, karşı tarafın hassasiyetleri gözetilmiş bir şekilde olması ve
mantık süzgecinden geçirilmiş olması oldukça önemli olacaktır.
3.
Tavsiyeler İçermelidir
Eleştiri esasen en kolay yoldur. Asıl zor olan bir durumu
eleştirirken tavsiyelerde bulunabilmektir. Eleştiriyi yapıcı kılan da bu
olacaktır. Örneğin bir yöneticisiniz ve size bir proje sunuldu. Bu projeyi
beğenmediğinizi dile getirirken yalnızca eleştirmek doğru olmayacaktır.
Eleştirinin yanı sıra bu projeyi daha iyi hale getirebilmek adına tavsiyelerde
bulunabilmelisiniz.
4.
Olumlu ve Olumsuz Yönleri Olmalıdır
Bir durum tamamıyla iyi ya da tamamıyla kötü olamaz. Mutlaka iyi
yönü de kötü yönü de olacaktır. Bir durumu eleştirirken duruma dair; iyi
yönler, kötü yönleri, eksikleri, fazlaları, kusurları ve doğruları karşı tarafa
iletmelisiniz. Böylelikle söz konusu durumu iyileştirmek daha kolay olacak ve
eleştiriniz de yapıcı bir şekilde görünmüş olacaktır.
5.
Eleştiri Dostane Bir Şekilde
Yapılmalıdır
Bir durumun eleştirisi yapılırken küçümseyici, öğüt verici bir
tavır takınılmamalıdır. Öncelikle eleştirdiğiniz durumu hem seviye hem de
samimiyet çerçevesinde yapmaya özen göstermelisiniz. Eğer eleştiriyi bilmiş bir
üslupla yaparsanız bu karşı tarafı saldırganlaştırabilir. Bu nedenle eleştiriyi
dostane bir şekilde, oldukça naif bir tavırla yapmaya özen göstermelisiniz.
6.
Bir Adım İleriye Taşıyacak Nitelikte
Olmalıdır
Eleştirinin amacı yalnızca düşündüklerinizi karşı tarafa iletmek
olmamalıdır. Bu oldukça yanlış olacaktır. Elbette ki düşündüklerinizi dile
getirmek önemlidir ancak bunları dile getirirken söylediklerinizin doğru bir
yönlendirme içeriyor olması da gerekir. Eleştirilen husus her ne ise
eleştirilen durumun ortadan kaldırılmasına yönelik detaylar da içermelidir.
Eğer bunu yapamıyorsanız eleştiriniz olumlu bir eleştiri olmayacaktır.
7.
Doğru Zamanda Olmalıdır
Eleştirilen husus her ne ise tolere edilebilir bir zamanda olmalıdır.
Örneğin, bir arkadaşınız ofiste bir sunum yapacak ve siz bu sunumu daha önceden
görüp incelediniz. Eleştiriniz sunumdan sonra ya da hemen önce olmamalıdır.
Eğer eleştirinizin yapıcı bir şekilde olmasını istiyorsanız arkadaşınızı sunuma
dair çok önceden uyarmalı ve onu ileriye taşıyacak eleştirinizi yapmalısınız.
Daha sonradan yapacağınız eleştiri yapıcı olmaktan oldukça uzak olacak ve hiç
de iyi niyetli görünmeyecektir.